یک موسسه بین‌المللی که درباره کودکان مادران زندانی پژوهش می‌کند، از موارد متعدد آزار جنسی، کتک و آزار جسمی و نقض حقوق آموزشی و سلامت کودکان در زندان‌های ایران گزارش داده و خواستار ممنوعیت نگهداری کودکان در زندان‌ها شده است.
موسسه بین‌المللی کودکان زندانیان یا کویپی، ثبت شده در آمریکا، در تازه‌ترین گزارش خود به نقل از شاهدان عینی نوشته که کودکان به دلیل نگهداری در بندهای عمومی یا نزدیک بودن به این بندها، روزانه شاهد خشونت و درگیری زندانیان هستند یا اینکه به طور مستقیم مورد آزار قرار می‌گیرند که اثرات مخرب آن تا بزرگسالی هم ادامه خواهد داشت.
مقام‌های ایران بارها تاکید کرده‌اند که مادران و کودکانشان از بخش عمومی مجزا هستند. اما موسسه کویپی در گزارش خود درباره درستی اظهارات مقام‌های جمهوری اسلامی ایران درباره ساخت مهدکودک در زندان یا مجاورت آن و داشتن بند مجزا برای مادران ابراز تردید کرده و مدعی شده بیشتر این مهدکودک‌ها تعطیل یا غیرقابل استفاده است و بندهای مجزا هم با بندهای عمومی قابل تفکیک نیست.
برای تهیه این گزارش محدود، موسسه بین‌المللی کودکان زندانیان می‌گوید اطلاعات مربوط به ۳۷ بند زنان در سراسر کشور ایران را استخراج کرده و علاوه بر یک مددکار اجتماعی با پنج زندانی سابق و فعلی و سه کارشناس کودک مصاحبه کرده است.
خلاصه گزارش موسسه کودکان زندانیان:
در درگیری‌های داخل زندان کودک کم‌تر از یک سال هم کتک خورده است
بعضی مادران معتاد با کودکان بدرفتاری می‌کنند و آنها را کتک می‌زنند
با کودکان مخصوصا پسرها شوخی جنسی و اندام آنها دستمالی می‌شود
در زندان قرچک ورامین از اردیبهشت ۱۳۹۹ جیره غذایی نوزادان قطع شده است
کودکان در معرض استفاده آزاد از سیگار و مواد مخدر هستند
زندانبانان جلوی کودکان مادران را تحقیر می‌کنند یا به خود کودکان دشنام می‌دهند
شاهدان تنبیه خشن در زندان
کویپی موارد مختلف کودک‌آزاری در زندان‌های ایران را روایت کرده و به نقل از یک زندانی بند زنان در لاکان رشت گزارش کرده که در این بند محلی به نام “زیر هشت” وجود دارد که از میله داخل آن برای بستن زندانیان استفاده می‌شود. این موسسه می‌گوید بر اساس تحقیقاتش به این نتیجه رسیده که “کودکان خردسال در این زندان شاهد این شکل از تنبیه خشن در فضای عمومی بند بوده‌اند.”
این گزارش همچنین از بدرفتاری برخی از مادران معتاد با کودکان خود مثال زده و گفته آنها “نسبت به رفتارهای کودکان خود کم‌تحمل‌تر هستند و این گاهی منجر به تنبیه بدنی یا آسیب‌رساندن جسمی به کودک شده است.”
یک شاهد عینی که موسسه بین‌المللی کودکان زندانیان می‌گوید سال ۱۳۹۹ در بند زنان ارومیه بوده، اینطور توضیح داده است: “یک مادر بود که اعتیاد داشت و در حال ترک بود. حوصله نداشت. یک بار محکم بچه‌اش را پرت کرد. صورت کودک ورم کرد.”
یک مددکار اجتماعی در مراکز شبه‌خانواده درباره تجربه خود گفته است: “کودک تا چهار سالگی در زندان و در کنار مادر بوده و هم اکنون ده ساله است. در کودک خشم شدید، دلبستگی ناایمن و همچنین تنفر از مادر به علت آزار فیزیکی از سوی او در زندان وجود دارد. کودک همچنین از افسردگی رنج می‌برد و معتقد است اگر ارزشمند بود توسط مادر در زندان نگهداری نمی‌شد.”
همچنین در مورد دیگری به نقل از این مددکار روایت شده است: “آثار سوزانده شدن با سیگار روی دست‌ها، پاها و همچنین اندام جنسی دختر ۸ ساله وجود دارد که مشخصا توسط مادر و زمانی که متوجه شده کودک اندام جنسی خود را لمس می‌کند، انجام شده است.”
مقام‌های جمهوری اسلامی پیش‌تر چند گزارش آزار کودکان در زندان اهواز را که سپیده قلیان روایت کرده بود، تکذیب کرده و با زندانیان در این باره مصاحبه کردند.
آزار جنسی دختران و پسران در زندان
این موسسه که یکی از اهدافش را کمک به کودکان زندانیان و اطلاع‌رسانی در این باره معرفی می‌کند، درباره موارد متعدد آزار جنسی کودکان در زندان‌های ایران گزارش داده و در یک نمونه به نقل از یک زندانی سابق زندان قرچک ورامین نوشته است:
“در زندان قرچک شوخی‌ها و برخوردهای جنسی اینطور بود که [زندانیان زن] به دختر بچه‌ها توجه نمی‌کردند، ولی در رابطه با پسر بچه‌ها، خودشان را در مقابل آنها برهنه می‌کردند، آنها را با خودشان حمام می‌برند، با آلت آنها بازی می‌کردند، گیره لباس یا چیزهایی از این دست به آلت آنها می‌زدند، کودک را مجبور می‌کردند بدن آنها را لمس کند، یا خودارضایی به کودک یاد می‌دادند، افرادی غیر از مادر کودک، به زور سینه‌شان را در دهان کودک می‌کردند، به کودک کلمات و حرف‌های جنسی یاد می‌دادند و از او می‌خواستند که آنها را تکرار کند یا در حضور کودک سکس تلفنی می‌کردند.”
قانون چه می‌گوید؟
ماده ۵۲۳ قانون آیین دادرسی کیفری، جز در موارد استثنایی جدایی کودک تا سن دو سال از مادر زندانی را منع می‌کند
طبق بند الف ماده ۱۵۸ شورای طبقه‌بندی زندان می‌تواند درباره حضور کودکان تا ۶ سال در زندان تصمیم بگیرد
کویپی می‌گوید در سال ۱۳۹۸ در زندان ارومیه کودکی تا سن ۷ سالگی در این زندان نگهداری می‌شد و هر روز از زندان که خارج از شهر قرار دارد به مدرسه می‌رفت و مجددا به زندان بازمی‌گشت.
به گفته این موسسه، رفتارهای پرخاشگرانه یا انزواطلبانه، زودرنجی، ترس‌های شدید، کابوس و شب ادراری، ناتوانی در کنترل خشم، اعتماد به نفس پایین و استرس و اضطراب را از نتایج آسیب‌های جسمی و روحی کودکان در زندان عنوان می‌کند که تا بزرگسالی با این کودکان همراه خواهد بود.
این موسسه اعتقاد دارد که حضور کودکان بالای دو سال در زندان‌ها باید متوقف شود و اگر امکان حضور کودکان بالای دو سال در خانواده‌شان فراهم نیست، به مراکز شبه‌خانواده یا سرپرست موقت مطمئن سپرده شوند.
کویپی می‌گوید برای حفظ کرامت و سلامت کودکان در زندان و طبق ماده ۱۹ پیمان‌نامه حقوق کودکان، تا زمانی که زمینه جداسازی کامل کودک و مادر در زندان فراهم شود، نهادهای مستقل حقوق بشری و بین‌المللی، رسانه‌های مستقل و نهادهای مدنی باید بر رعایت قواعد نظارت داشته باشند.
مهدکودک و بندهای ویژه مادران ‘غیرواقعی و فقط در آمار رسمی’
موسسه بین‌المللی کودکان زندانیان ادعا می‌کند گزارش‌های رسمی رسانه‌های داخلی و مقام‌های جمهوری اسلامی ایران درباره وجود مهدکودک ویژه کودکان زندانیان با واقعیت هم‌خوانی ندارد.
این موسسه در گزارشش گفته طبق اخبار رسمی در ۱۸ زندان مهدکودک ساخته شده یا در حال ساخت است که از این تعداد بسیاری “صرفا یک اتاق داخل زندان” بدون امکانات لازم است یا مانند زندان لاکان رشت “اتاقی خیلی کوچک و تاریک با سقفی کوتاه” یا بسیاری از آنها مانند مهدکودک زندان‌های قرچک، کچویی و لاکان تعطیل است.
حامد فرمند، بنیانگذار و مدیر این موسسه به بی‌بی‌سی می‌گوید با تعاریف رایج از مهدکودک، که از سازمان بهزیستی مجوز گرفته باشد، فضای استاندارد برای حضور تعداد مشخصی کودک داشته باشد و وسایل آموزشی، آب و غذای مناسب و سالم در آن باشد، “هیچ مهدکودکی در زندان‌های ایران وجود ندارد”.
این موسسه همچنین در گزارشش بر نبود بندهای ویژه مادران در زندان تاکید کرده است: “نه تنها کودکان در بسیاری از زندان‌ها مانند آمل، سپیدار اهواز، بوشهر، و ارومیه در بندهای عمومی و همراه سایر زندانیان نگهداری می‌شوند، بلکه در مواردی نیز که این تفکیک وجود دارد، به دلیل حضور در محیط عمومی زندان و داشتن اشتراکاتی با سایر بندها، مانند زندان قرچک امکان تفکیک کامل وجود ندارد.”
آقای فرمند در پاسخ به این سوال که آیا در هیچ زندان ایران بند واقعا مجزا برای مادران و کودکانشان وجود ندارد، می‌گوید: “اگر منظور این است که بندی باشد که با هیچ کدام از بندهای زندان هیچ گونه تماسی نداشته باشد، هیچ زن زندانی بدون کودک یا غیر حامله در آن نباشد، امکانات ویژه غذایی، بهداشتی و استفاده از هوای آزاد داشته باشد، پاسخ منفی است.”
علی رستمی، مدیرکل زندان‌های استان تهران، اواخر آذرماه امسال در بازدید از زندان زنان این استان گفته بود “تلاش بر این است این کودکان [زیر دو سال] در بند جداگانه با امکانات مناسب، بهره‌مندی از مهد کودک و فضای باز کنار مادران نگهداری شوند و از آسیب‌های زندان به دور باشند… حتی غذای مادران و کودکان بسته به نیازشان متفاوت از برنامه غذایی دیگران است و شیر، میوه و سبزیجات نیز در این برنامه وجود دارد.
موسسه بین‌الملل کودکان زندانیان می‌گوید تحقیقاتش نشان می‌دهد کودکان در زندان‌ها به تغذیه مناسب دسترسی ندارند.
بی بی سی فارسی
