روز جهانی عدالت بین‌المللی، همچنین به عنوان روز بین‌المللی عدالت کیفری یا روز بین‌المللی عدالت یاد میشود، یک روز جهانی است که در ۱۷ ژوئیه در سراسر جهان به عنوان بخشی از تلاش برای به رسمیت شناختن سیستم نوظهور عدالت کیفری بین‌المللی برگزار میشود. ۱۷ ژوئیه تاریخ تصویب پیمانی است که دیوان کیفری بین‌المللی ایجاد کرده‌است. در تاریخ ۱ ژوئن ۲۰۱۰، در کنفرانس بازنگری در اساسنامه رم که در کامپالا (اوگاندا) برگزار شد، مجمع کشورهای عضو تصمیم گرفتند ۱۷ ژوئیه را به عنوان روز عدالت بین‌المللی کیفری جشن بگیرند. هر ساله، مردم در سراسر جهان از این روز برای میزبانی رویدادها برای ارتقاء عدالت کیفری بین‌المللی، به ویژه حمایت از دادگاه بین‌المللی کیفری استفاده می‌کنند. (منبع متن فوق- ویکی پدیا)
در همین رابطه روز پنجم ژوئیه ۲۰۲۱ تعدادی از افراد جداشده از مجاهدین با «حضوری نمادین» در منطقه توریستی کاخ صلح و آکادمی حقوق بین‌الملل واقع در لاهه هلند اعلام کردند متن شکایت ۴۲ تن از اعضای سابق و خانواده های اعضای مجاهدین را تقدیم دادگاه بین المللی لاهه نموده اند.
گفته میشود این شکایت بر اساس حکم و تصمیمی تنظیم شده که در شعبه ۵۵ دادگاه حقوقی قوه قضائیه ایران به ریاست قاضی پورمریدی طی روزهای یکشنبه ۱۷ و دوشنبه ۱۸ اسفند ۱۳۹۹ در تهران برگزار گردیده می باشد.
صرف نظر از اینکه محل مورد نظر افراد مراجعه کننده دادگاه نبوده و دو دادگاه موجود در پشت آن ساختمان یعنی دیوان بین‌المللی دادگستری (به انگلیسی: International Court of justice) و دیوان دائمی داوری (انگلیسی: Permanent Court of Arbitration)، اساسا نمی توانند شکایت اشخاص را پذیرا باشند و تنها دولت ها حق شکایت قانونی از اختلافات خود با دولت دیگری را می توانند با طی کردن مراحل خاصی از جمله سازمان ملل متحد، پیمان نامه ها و … شکایت خود را تقدیم دادگاه نمایند، که اینگونه شکایات به اختلافات مرزی، درگیری های بین دو دولت، جنگ، اختلافات دریایی، نقض قوانین بین المللی توسط دو دولت و … اختصاص دارد.
ویدیوی شرح وظایف دیوان بین‌المللی دادگستری در لاهه هلند:
اما دادگاه دیگری نیز با عنوان دیوان کیفری بین‌المللی (به انگلیسی: International Criminal Court به اختصار ICC) در منطقه دیگری از شهر لاهه هلند وجود دارد که می تواند به شکایت اشخاص حقیقی، احزاب و سازمان ها از اشخاص حقیقی، احزاب یا دیگر سازمان ها رسیدگی نماید. در این دادگاه دولت ها نمی توانند شکایت ارائه دهند.
اما اشخاص و گروه ها می توانند در دیوان کیفری بین‌المللی شکایت ارائه دهند. به شکایات دولت ها از اشخاص، احزاب و سازمان ها نیز رسیدگی نمی شود مگر اینکه اشخاصی از یک دولت شاکی باشند. آن هم مشروط به اینکه جرائم مورد نظر پس ازاول ژوئیه ۲۰۰۲ رخ داده باشد. همچنین شخص دولتی شاکی می بایست در کشوری باشد که آن کشور اساسنامه رم را امضاء نموده و در مجلس به تصویب رسانده باشد. ایران و تعداد اندکی از کشورها، با اینکه اساسنامه رم را امضاء کرده اند، ولی در مجلس آن را به تصویب نرسانده اند. به همین دلیل مشروعیت دیوان کیفری بین‌المللی را به رسمیت نمی‌شناسند و ارائه هر گونه شکایتی از طرف دولت یا شخص دولتی در ایران یا قوه قضائیه، خارج از دایره صلاحیت قضایی این نهاد بوده و دیوان کیفری بین‌المللی شکایت مطرح شده را پذیرا نخواهد شد.
بنابر این اگر خانواده ها و اعضای سابق مجاهدین قصد دارند شکایات خود از سازمان مجاهدین را به دیوان کیفری بین‌المللی ارائه دهند، در قدم اول نمی توانند با استناد به متن، حکم یا رویدادی که در یکی از دادگاه های قوه قضائیه ایران اتفاق افتاده اقدام نمایند.
در قدم دوم نمی توانند به جرائمی که قبل از اول ژوئیه ۲۰۰۲ رخ داده باشد استناد کرده و شکایت خود را تقدیم دادگاه نمایند.
و در قدم سوم با اینکه دیوان کیفری بین‌المللی لاهه شکایات اشخاص را می پذیرد، اما اشخاص با مراجعه به محل دیوان کیفری بین‌المللی بطور مستقیم نمی توانند از حزب، سازمان یا دولت شکایت نمایند. بلکه تنظیم و ارائه شکایت مراحل خاصی دارد که در ظرفیت این مقاله نیست و الزما باید از طریق وکلای برگزیده کیفری اروپا و بین المللی که از نظر دادگاه صلاحیت ورود به اینگونه پرونده ها را دارند، ارائه و ثبت گردد.
اخیرا سازمان مجاهدین به «حضور نمادین» افراد مراجعه کننده واکنش نشان داده و متقابلا خواستار محاکمه مسئولان حکومت ایران و تعدادی از اعضای سابق خود شده اند.
حال که رهبران مجاهدین نیز خواستار رسیدگی به شکایات خود شده و «موافقت خود را برای شرکت در یک دادگاه بین المللی در لاهه یا ژنو با حضور طرفین را اعلام کرده اند»، فرصت مناسبی است تا شاکیان از هر دو طرف بر اساس توافقی که در وب سایت سازمان عنوان شده، مسائل خود را از طریق دیوان کیفری بین‌المللی واقع درهلند دنبال کنند و به عدالت دیوان کیفری بین‌المللی تن دهند.
رای ما نیز رای دیوان کیفری بین‌المللی لاهه خواهد بود و به همین دلیل روز جهانی عدالت بین‌المللی و دادخواهی را گرامی می داریم.
جواد فیروزمند – شنبه ۲۶ تير ۱۴۰۰ – ۱۷ ژوئیه ۲۰۲۱
