۲۲ نوامبر سال ۲٠٠۵، هنگامی که آنگلا مرکل، فارغ التحصیل فیزیک و پرورش یافته آلمان شرقی در مجلس فدرال آلمان سوگند یاد می کرد، هیچکس نمی توانست تصور کند که او رکورد مدت صدارت را روزی در آلمان خواهد شکست.
سپتامبر سال آینده، هنگامی که نخستین صدراعظم زن آلمان همزمان، نخستین صدراعظم تاریخ آلمان خواهد بود که با عدم شرکت در انتخابات داوطلبانه از این مقام کناره می گیرد، رکورد دوران صدراعظمی برای همیشه شکسته می شود. تاکنون کنراد آدناور نخستین صدراعظم آلمان و هلموت کهل از حزب دموکرات مسیحی، به ترتیب ۱۴ سال و ۱۶ سال در کاخ صدراعظمی مانده بودند. دوران صدارت مرکل، در پایان چهارمین دوره، از مرز ۱۶ سال خواهد گذشت. مرکل پیش تر تاکید کرده است که در دوره آینده دیگر نامزد مقام صدراعظمی نخواهد شد.
نقش هلموت کهل در پیشرفت سیاسی مرکل
به نوشته هفته نامه اشترن، مرکل در سال ۱٩٩٠ وارد حزب دموکرات مسیحی و یک سال بعد به عنوان وزیر زنان و جوانان وارد کابینه هلموت کهل شد که در آلمان از او به عنوان “پدر سیاسی مرکل” یاد می کنند. بسیاری بر این باورند که مرکل پیشرفت های شتابناک بعدی خود را مدیون پشتیبانی جدی هلموت کهل است، در عین حال که لیاقت و سیاست خاص مرکل نیز در این موفقیت ها کم تاثیر نبوده است.
در محافل سیاسی آلمان از سیاست مرکل به عنوان “سیاست نرم و گام به گام” یاد می شود. خونسردی این سیاستمدار زن در مقایسه با همه سیاستمداران پیش از او بی نظیر است. او در پانزده سال گذشته، با همین نرمش و خونسردی و سیاست گام به گام توانسته است کشورش را از کام چند بحران بزرگ و کمرشکن بیرون بیاورد. شاید به همین دلیل است که آلمانی ها از او به عنوان “مادر ملت” نام می برند و حتی مخالفانش برای او احترام قائل هستند.
مدیریت بحران های بزرگ
نخستین بحران، در سال ۲٠٠٨، یعنی سه سال پس از ورود مرکل به کاخ صدراعظمی آلمان نه تنها آلمان و اروپا که پنج قاره جهان را به شدت تکان داد. این بحران، با انفجار بانک ها در ایالات متحده آمریکا آغاز شد و ظرف یک سال اروپا و آسیا را نیز در بر گرفت و بسیاری از اقتصادهای جهان را زمین‌گیر کرد. مرکل، در صدر کشوری که همان زمان هم دارای یکی از بزرگترین اقتصادهای جهان بود، نه تنها توانست آلمان را با کمترین آسیب از این بحران بگذراند، بلکه صدها میلیارد دلار نیز برای نجات اقتصادهای ورشکسته یا رو به ورشکستگی کشورهای جنوب اروپا و حوزه یورو تضمین کرد. در جریان همین بحران بود که آلمان توانست اعتبار اقتصادی و سیاسی خود را در برابر چین و آمریکا به عنوان بزرگترین رقیب اروپایی به کرسی بنشاند.
بحران دوم، بحران اقتصادی یونان بود که باز هم آلمان نقش پیشرو را در تعدیل آن به عهده گرفت و سرانجام با کمک های مالی و فکری دولت مرکل، آتن که چیزی نمانده بود با خروج از حوزه یورو یکپارچگی سیاسی و اقتصادی این حوزه را دستخوش آسیب کند، لرزش های مکرر را پشت سر گذاشت.
آلمان، از زمستان سال جاری تاکنون نیز، دستخوش یک بحران بزرگ دیگر است. ویروس کرونا، در میان کشورهای اروپائی برای نخستین بار در آلمان کشف شد. اما همین سرعت در کشف ویروس و امکاناتی که برای آزمایش های مربوط به آن فراهم شد، سبب شد که آلمان دست کم در دور نخست کرونا را با کمترین آسیب و تلفات سپری کند و به الگوئی برای سایر کشورهای اتحادیه اروپا تبدیل شود.
با توجه به این سه بحران، بیهوده نیست که مرکل در بسیاری از محافل سیاسی آلمان به عنوان “صدراعظم حل بحران” خوانده می شود.
پذیرش یک میلیون پناهجو
مهم ترین ویژگی آنگلا مرکل زمانی بروز کرد که در پائیز سال ۲٠۱۵ ده ها هزار پناهجو در برابر مرزهای جنوبی آلمان صف بستند و افکار عمومی جهانی به برلین معطوف شد، زیرا کسی باور نمی کرد که به دستور صدراعظم، آلمان ناگهان دروازه های خود را به روی این پناهجویان بگشاید و ظرف یک سال نزدیک به یک ملیون تن را بپذیرد.
آنگلا مرکل، بی توجه به انتقادها و اعتراض های گروه های ناسیونالیست و راستگرا، که می رفت تا به گروه های میانه نیز سرایت کند، پناهجویان را پذیرفت و با طرح شعار “ما خواهیم توانست” در جامعه آلمان لرزه انداخت. هنوز هم کسانی هستند که این شعار را به شوخی می گیرند، اما واقعیت این است که آلمان توانسته است تا همین امروز دست کم ۶٠ درصد پناهجویان سال ۲٠۱۵ را جذب بازار کار کند.
از انتصاب به مقام وزیر زنان و جوانان در کابینه کهل، در سال ۱٩٩۴ وزیر محیط زیست شد و در سال ۲٠٠٠ در جایگاه رهبر حزب دموکرات مسیحی نشست. پستی که راه او را برای رسیدن به صدراعظمی هموار ساخت. در سال ۲٠٠۵، مرکل نه تنها نخستین صدراعظم زن آلمان، بلکه نخستین صدراعظمی بود که در آلمان شرقی رشد کرده بود.
در صحنه سیاست جهانی
امروز، صدراعظم آلمان در صحنه سیاست جهانی از شهرتی خوب برخوردار و با اکثر سیاستمداران برجسته رابطه ای نزدیک و دوستانه دارد. او اعمال مقررات محدودیت ارتباطات اجتماعی به خاطر کرونا را سخت ترین تصمیم زندگی خود معرفی کرده است. اما مدارا با دونالد ترامپ رئیس جمهور فعلی آمریکا هم برای وی کار آسانی نبود. ترامپ، بارها در توئیت ها و سخنرانی های خود با نیش و کنایه از مرکل یاد کرد، اما متانت و خونسردی مرکل سرانجام باعث شد که ترامپ هم در برابرش لحنی معتدل تر به کار گیرد.
روزنامه های آلمانی به مناسبت پانزدهمین سالگرد صدارت عظمای آنگلا مرکل می نویسند: “او پرده از اسرار زندگی خصوصی خود بر نمی دارد. اما روشن است که موسیقی کلاسیک را دوست دارد و ایام فراغت خود را در کوه های آلپ سپری می کند”.
مرکل، در نخستین دوره صدارت خود یکبار اعلام کرد که “سیاست قدم های کوچک” را پیشه خواهد کرد. او با همین قدم های کوچک موفق شد مسافت هائی بزرگ را طی کند. در دوران پانزده ساله صدارت عظمای مرکل، زنان در کابینه او وزارتخانه های مهمی را اداره کردند که وزارت دفاع تنها یکی از آن ها است. با این همه، فمینیست های آلمان می گویند که او برای تساوی حقوقی زن و مرد در سطوح بالای حزب خود و دولت کار زیادی نکرده است.
